Produkt jest nieodzowną częścią, ale tylko częścią, strategii biznesowej przedsięwzięcia. Nie ma znaczenia, czy instytucja lub firma ma zamiar działać komercyjnie czy nie, produkt musi w odpowiedni sposób znaleźć odbiorców. Należy wiedzieć komu, w jaki sposób, w jakim celu oraz co się oferuję (Blank i Dorf, 2013). Projektant może zostać włączony na różnych etapach definiowania całego projektu (rozumianego szerzej niż wzorniczo). Ma to o tyle duże znaczenie, że w zależności od tego, na jakim etapie jest zaproszony do współpracy, takich narzędzi do weryfikacji przyszłego użytkownika będzie musiał użyć. W zależności od tego pozyskiwane będą różne rodzaje informacji – od rynkowych do bardziej powiązanych bezpośrednio z aspektami funkcjonalnymi i użytkowymi produktu.
Definiowanie modelu biznesowego
Jest to określony schemat działań firmy zaplanowanych w ustalonym czasie. Działania budowane są wokół odbiorcy końcowego oraz jego potrzeb. Zbudowanie modelu biznesowego wymaga szerokiej wiedzy z dziedzin takich, jak finanse, marketing, sprzedaż oraz innych, zależnych od rodzaju przedsięwzięcia. Model składa się z pięciu kluczowych aspektów, które należy opisać (A. Afuah, 2001):
- Do jakiej grupy docelowej produkt jest kierowany?
- Jakie wartości produkt ma oferować klientom?
- Jakie mają być strategie dostarczania tych wartości?
- W jaki sposób owe wartości mają być wytworzone?
- Jak należy kształtować cenę produktu?
Ze względu na specyficzną wiedzę oraz umiejętności analizowania przyszłych użytkowników projektant wzornictwa może okazać się kluczowym członkiem zespołu podczas określania grupy docelowej oraz tego, jakie i w jaki sposób nowe wartości będą dostarczane do obranej grupy. Należy jednak pamiętać, iż na tym etapie definiowania modelu nie należy skupiać się tylko na produkcie, lecz na całym łańcuchu kontaktów z odbiorcą – od momentu sposobu zainteresowania, zakupu, utrzymania klienta do działań mających na celu uzupełnienie lub podniesienie wartości oferowanych produktów. Oczywiście budowane założenia i hipotezy mają charakter biznesowy, więc kluczowe jest przełożenie zaplanowanych działań na możliwe zyski firmy. Istotne są też decyzje ściśle produktowe – mimo iż zorientowane na odbiorcę końcowego, są one podporządkowane postanowieniom biznesowym. Niezwykle ważne na tym etapie jest wysokie zaangażowanie projektanta wzornictwa oraz zrozumienie przez niego procesów pozawzorniczych. Projektant dzięki doświadczeniu i wykształceniu powinien łatwiej niż inna grupa zawodowa wyobrazić sobie konkretne sytuacje użytkowe i zwyczajnie „wejść w skórę odbiorcy”.
Określanie precyzyjnych założeń produktowych
Gdy już zostaną zdefiniowane wyznaczniki biznesowe całego projektu, można przystąpić do określania założeń produktu. Oczywiście część z nich jest już z góry narzucona. Na przykład to, w jaki sposób będzie się odbywać dystrybucja produktu, ma zasadniczy wpływ na kształt i rodzaj opakowania. W ramach projektu „System inteligentnego zarządzania ciepłem Rokky”, w którym jednym z elementów jest grzejnik elektryczny, decyzja o doborze rozłącznego lub na stałe wmontowanego przewodu zasilającego podyktowana była liczbą produktów, które można ustawić na palecie typu EURO – co oczywiście przekłada się na późniejsze oszczędności podczas transportu towarów. Z punktu widzenia użytkownika końcowego nie ma to znaczenia, lecz dla klienta pośredniego (np. dystrybutora) jest jednym z czynników decydujących przy wyborze tego, a nie innego dostawcy. Opracowane założenia produktowe mogą mieć wpływ na bardziej nadrzędne założenia biznesowe. Przykładem może być produkt współdzielony15, którego nie stajemy się właścicielami, lecz wypożyczamy na określony czas i uiszczamy opłatę abonamentową – płacimy tylko wtedy, kiedy korzystamy. Tego typu model sprzedaży wymusza na przykład sposób dostępu do gotowego do wypożyczenia samochodu stojącego na parkingu. Poniższy cytat, zaczerpnięty ze strony firmy Greenwheels.com, uświadamia, jak wielki wpływ ma model biznesowy na aspekty użytkowe produktu:
„Aby odblokować twój samochód Greenwheels, po prostu przyłóż twoją kartę dostępu do czytnika znajdującego się za przednią szybą samochodu lub skorzystaj z aplikacji. Wpisz kod PIN do komputera pokładowego znajdującego się w schowku. Wyjmij klucz z komputera i uruchom silnik jak w każdym innym aucie. Przed rozpoczęciem podróży zawsze sprawdź samochód, czy nie ma uszkodzeń, oraz upewnij się, że jest czysto” (Greenwheels, 2017).
Zupełnej modyfikacji uległ proces uzyskiwania dostępu do samochodu. Co więcej rozwój technologii mobilnych wprowadza kolejne zmiany.
„Na pewnym poziomie rozwoju, ewolucji lub ilości posiadanego majątku możemy dojść do wniosku, że niektóre rzeczy są nam niepotrzebne lub używamy ich niezwykle rzadko – pomimo tego każdy (lub prawie każdy) z nas je posiada.” (Zgiep, 2014).
Chęć korzystania z dóbr wyższej jakości oraz płacenie za nie tylko w momentach, w których się z nich korzysta, stały się motorem do wytworzenia nowej gałęzi ekonomii – ekonomii współdzielenia.
Wykonawstwo projektowe według założeń
Po ścisłym określeniu założeń i wyznaczników z wcześniejszych etapów przychodzi czas na etap wykonawczy projektowania. W tym momencie projektant wykorzystuje bagaż doświadczeń i wiedzę z zakresu przeprowadzania analizy uzyskaną na studiach projektowania wzornictwa lub w trakcie realizowania projektów ograniczających się typowo do zrealizowania wizji i założeń zleceniodawcy. Na tym etapie najważniejszymi umiejętnościami w odniesieniu do pozyskiwania informacji będą: weryfikacja pod kątem cech funkcjonalno-użytkowych, ergonomii oraz skonstruowanie zespołu cech stylistycznych produktu w odniesieniu do grupy docelowej.
Odpowiednie przygotowanie założeń w formie briefu lub innego dokumentu pozwoli wybranemu projektantowi na skupienie się na warstwie realizacyjnej, bez ingerencji w założenia, które wszak mają powiązanie z kluczowym modelem biznesowym.
Wpis jest fragmentem pracy doktorskiej “Specjalistyczne projektowanie partycypacyjne (Co-design). Dobieranie odpowiednich metod pozyskiwania danych o i od odbiorcy we wstępnych fazach procesu projektowego w zależności od uwarunkowań, w jakich projekt wzorniczy jest przeprowadzany”.
Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 2019.